Πριν από μια δεκαετία, τα δίχτυα του τυνήσιου ψαρά Αχμέντ Τσελί γέμιζαν με ψάρια και χταπόδια, τα οποία πουλούσε στην τοπική αγορά των νησιών Κερκένα στην Τυνησία.
Σήμερα, το μόνο που ανεβάζει στη βάρκα του είναι αυτό που οι ντόπιοι έχουν βαφτίσει «ISIS» -τα μπλε καβούρια που έχουν εισβάλλει στην περιοχή καθώς τα νερά της Μεσογείου ζεσταίνονται.
«Αντί να βρίσκουν ψάρια που προσφέρουν ένα εισόδημα, οι ψαράδες βρίσκουν κάτι που κόβει τα δίχτυα τους» παραπονιέται ο Τσελί στο Reuters.
Για περισσότερες από 70 ημέρες αυτό το καλοκαίρι, ένας πρωτοφανής θαλάσσιος καύσωνας έβρασε τα νερά της δυτικής Μεσογείου, με την επιφανειακή θερμοκρασία του νερού σε ορισμένες περιοχές να αγγίζει τους 31 βαθμούς Κελσίου.
Διαβάστε επίσης: Υπερδιπλάσια η αύξηση της θερμοκρασίας στην Ευρώπη σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο
Ήταν ο χειρότερος θαλάσσιος καύσωνας εδώ και τουλάχιστον 40 χρόνια, λέει ο θαλάσσιος οικολόγος Χοακίμ Γκαράμπου του ισπανικού Ινστιτούτου Θαλάσσιων Επιστημών, ο οποίος παρακολουθεί τις θερμοκρασίες έξω από τις ακτές.
Ο Αχμέντ Τσελί κινδυνεύει να καταστραφεί επαγγελματικά λόγω των μπλε καβουριών (Reuters)
Στα νερά δυτικά της Σικελίας, οι θερμοκρασίες ήταν υψηλότερες και η διάρκεια του φαινομένου μεγαλύτερη από ό,τι σε οποιονδήποτε άλλο θαλάσσιο καύσωνα από τότε που άρχισε η επίσημη καταγραφή των θερμοκρασιών το 1982, δείχνει η προκαταρκτική ανάλυση του ερευνητή.
Φετινή μελέτη της ομάδας του διαπίστωσε ότι περίπου οι μισοί από τους χειρότερους καταγεγραμμένους καύσωνες στη Μεσόγειο έχουν συμβεί μετά το 2015.
«Σχεδόν κάθε χρόνο κάποια περιοχή της Μεσογείου υποφέρει» λέει.
Μετρήσεις από δορυφόρους της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA δείχνουν ότι, από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, τα νερά έξω από τη βόρεια Αφρική και τη νοτιοδυτική Ευρώπη ήταν 2 με 5 βαθμούς Κελσίου θερμότερα από τον ημερήσιο μέσο όρο της περιόδου 1985-2005.
Μέχρι τον Σεπτέμβριο, πληθυσμοί σπόγγων, αστεριών, ψαριών και μαλακίων πέθαιναν μαζικά στα νερά της Γαλλίας και της Ισπανίας. Αποικίες γοργονίων, μαλακών κοραλιών που θυμίζουν δέντρα, απονεκρώθηκαν και έμειναν λευκές και αποσκελετωμένες.
Έξω από την Τυνησία, η υποβρύχια ζέστη ενθάρρυνε τον πολλαπλασιασμό ξενικών ειδών όπως το μπλε καβούρι, αναφέρει ο Χαμντί Χατσέντ, περιβαλλοντικός σύμβουλος του Ιδρύματος για την Ελευθερία «Φρίντριχ Νάουμαν» στην Τυνησία.
Το μπλε καβούρι (Portunus segnis) πιθανότατα έφτασε στη Μεσόγειο από τον Ινδικό είτε ως λαθρεπιβάτης στο έρμα πλοίων είτε μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Μεσόγειο το 1898, όμως την τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός του έχει αυξηθεί εκρηκτικά εις βάρος ντόπιων ειδών.
Με τις προνύμφες του να απολαμβάνουν τις θερμοκρασίες κοντά στους 30 βαθμούς, η εκρηκτική αύξησή του δεν δείχνει να σταματά.
Η λαιμαργία του να καταβροχθίζει τα πάντα γύρω του ενέπνευσαν το παρατσούκλι «ISIS» που του έδωσαν οι τυνήσιοι αλιείς, εξηγεί ο Χατσέντ.
Το μπλε καβούρι πέρασε στη Μεσόγειο από τον Ινδικό Ωκεανό (Reuters)
Εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από τη θάλασσα
Αν και ο τουρισμός αντιστοιχεί στο μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας στη Μεσόγειο, ύψους 450 δισ. δολαρίων το 2007 σύμφωνα με τη WWF, εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από την αλιεία.
Καθώς όμως η κλιματική αλλαγή θερμαίνει τη Μεσόγειο 20% ταχύτερα από τον μέσο όρο στους ωκεανούς, η ψαριά απειλείται.
Η ραγδαία θέρμανση οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η Μεσόγειος των 2,5 εκατ. τετραγωνικών χιλιομέτρων είναι μια κλειστή, ρηχή θάλασσα που ζεσταίνεται εύκολα. Σήμερα η θερμοκρασία του νερού είναι κατά μέσο όρο 0,4 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από ό,τι πριν από 30 χρόνια.
Οι θαλάσσιοι καύσωνες εκδηλώνονται όταν οι υψηλές θερμοκρασίες του αέρα συνδυάζοντα\ι με άπνοια και σταθερές θαλάσσιες συνθήκες, οπότε επιβραδύνεται η ανάμειξη του θερμότερου επιφανειακού στρώματος με ψυχρότερα στρώματα σε μεγαλύτερο βάθος.
Το φετινό καλοκαίρι, η νότια Ευρώπη έβρασε από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για θαλάσσιο καύσωνα.
Σύμφωνα με διεθνή μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2018 στο Nature Communications, από το 1925 έως το 2016, ο ετήσιος αριθμός των ωκεάνιων καυσώνων αυξήθηκε κατά 54%.
Σύμφωνα με άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2019 στο Climate Dynamics, η Μεσόγειος δεν αποκλείεται να πλήττεται από τουλάχιστον έναν σοβαρό και παρατεταμένο θαλάσσιο καύσωνα από τώρα έως το 2100.
Ξενικά είδη
Τα μπλε καβούρια δεν είναι οι μόνοι εισβολείς στη θερμαινόμενη Μεσόγειο. Σχεδόν 1.000 ξενικά είδη έχουν εμφανιστεί στην κλειστή θάλασσα, σύμφωνα με έκθεση της WWF το 2021. Τα θερμότερα νερά επέτρεψαν σε ορισμένα να εδραιώσουν σημαντικούς πληθυσμούς.
Σήμερα, περίπου το 10% των ξενικών αυτών ειδών θεωρούνται χωροκατακτητικά, κάτι που σημαίνει ότι μπορούν να προκαλέσουν περιβαλλοντική ή οικονομική βλάβη.
Οι γοργονίες, μια ομάδα κοραλλιών, είναι ευαίσθητες στις υψηλές θερμοκρασίες (John Turnbull)
Η κίτρινη αγριόσαλπα, για παράδειγμα, τρέφεται με τα θαλάσσια φυτά των υποβρύχιων λιβαδιών, τα οποία προσφέρουν καταφύγιο στα ντόπια είδη και απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα.
Αν και οι οικονομικές επιπτώσεις των θαλάσσιων καυσώνων δεν έχουν προσδιοριστεί επαρκώς, πρόσφατα περιστατικά προκαλούν ανησυχία.
Στην Ελλάδα, όπου η παράκτια ζώνη αντιστοιχεί στο 69% της οικονομίας, ο περυσινός θαλάσσιος καύσωνας αποδεκάτισε τις καλλιέργειες μυδιών. Η παραγωγή μειώθηκε στο μισό και το 80% του γόνου για φέτος χάθηκε.
Η αλιεία στη Μεσόγειο έχει αξία άνω των 3,4 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με έκθεση της IPCC το 2022, με περισσότερα από 76.000 αλιευτικά σκάφη να ψαρεύουν αντζούγιες, ερυθρτό τόνο και μπαρμπούνια το 2019.
Ο χώρες της βόρειας Αφρικής ελπίζουν τώρα ότι η σύνοδος COP27 για το κλίμα που πραγματοποιείται στην Αίγυπτο θα ανοίξει το δρόμο για προγράμματα προσαρμογής των παράκτιων κοινοτήτων στην πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής.
Την Τρίτη, ευρωπαϊκές τράπεζες ανακοίνωσαν στην COP27 ότι θα συνεργαστούν με την Ένωση για τη Μεσόγειο, στην οποία ανήκουν 42 χώρες, και θα προσφέρουν κεφάλαια προκειμένου να καλύψουν τα επόμενα χρόνια ένα επενδυτικό κενό 6 δισ. ευρώ για τη στήριξη των χωρών στις νότιες ακτές της Μεσογείου.
Θα χρειαστεί όμως χρόνος μέχρι να αποδώσουν αυτές οι προσπάθειες.
Για την ώρα, οι τυνήσιοι αλιείς ποντάρουν σε μια άλλη λύση για να αντισταθμίσουν τις απώλειες: ψαρεύουν το μπλε καβούρι σε εμπορική κλίμακα.
Τον Μάιο του 2021, οι εξαγωγές μπλε καβουριού από την Τυνησία εκτιμώνταν στα 7,2 εκατ. δολάρια, αριθμός διπλάσιος σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020, σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO).
Σήμερα λειτουργούν πλέον περισσότερα από 30 εργοστάσια επεξεργασίας καβουριών, δύο από τα οποία βρίσκονται στα νησιά Κερκένα.
«Πλέον οι αλιείς θέλουν να δουλεύουν με το μπλε καβούρι» λέει ο Χαμπίμπ Ζρίντα, ιδιοκτήτης εταιρείας που εξάγει τα καβούρια. «Τώρα είναι πηγή εισοδήματος. Πριν ήταν κατάρα».
